Endodontide Yeni Teknolojiler

Öğrenilecek Hedefler: Bu bölümü okuyan bir öğrenci aşağıdaki maddeleri yapabilmelidir.
1. Endodontideki teknolojik gelişmelerin mantığını (kıyasını ) anlayabilmelidir.
2. Bu bölümde yer alan aletleri ve materyelleri genel anlamda tanımlayabilmeli ve kullanım alanlarını,avantajlarını, devazantajlarını, şimdi veya gelecekteki gereksinimlerine ilişkin bir saptama yapabilmelidir.
3. Hızlı steril edicileri listeleyebilmelidir.
4. Büyültmeyi arttırıcı çeşitli methodları ve teşhis, tedavi planlaması ve tedavi sırasında görüşü arttırıcı methodları kıyaslayabilmelidir.
5. Şu anda kullanılan termal testlerin amaçlarını tartışabilmelidir.
6. Radyografide ve görüntülemedeki gelişen teknolojiyi tanımlayabilmeli ve şimdiki ve gelecek uygulamaları tartışabilmelidir.
7. Dişi izole etmenin ve mikrosızıntıyı azaltmanın alternatif tekniklerini açıklayabilmelidir.
8. Yeni tasarım giriş kavitesi frezlerinin özelliklerini ve avantajlarını ifade edebilmelidir.
9. Tutucu-eğe ve kıvrımlı �ğe aletlerinin kullanımı arasındaki kıyası ifade edebilmelidir.
10. Irrigantların uzaklaştırılmasını arttırıcı methodları listeleyebilmelidir.
11. Elektronik apeks belirleyicinin mantığını, avantajlarını ve limitlerini tartışabilmelidir.
12. Elektronik apeks belirleyicilerin direnç-tipi, özdirenç-tipi, frekans-tipi ve oran-tipi özelliklerini listeleyebilmelidir.
13. Konvansiyonel eğeler ve intrakanal alternatif tasarım aletleri ayırabilmeli ve açıklayabilmelidir.
14. Paslanmaz çelik ve nikel-titanyum intrakanal aletleri arasındaki farkları açıklayabilmelidir.
15. Kanalların açılmasında ve şekillendirilmesinde kullanılan döner aletlerin kullanımını ve hareketlerini anlatabilmelidir.
16. Sonik ve ultrasonik aletleri ve herbirinin avantaj ve dezavantajlarını karşılaştırıp kıyaslayabilmelidir.
17. Kullanılan sıcak gutaperka (termoplastik) ve katı kor (çekirdek) sistemleri gibi alternatif doldurma tekniklerini tanımlayabilmelidir.
18. Kuron-post çıkarılabilen sistemleri tartışabilmelidir.
19. Operasyon mikroskobu ve ultrasonik kök-sonlu preparasyonların kullanımının mantığını anlatabilmelidir.
20. Lazer enerjisinin temel kurallarını ve buna bağlı endodontik uygulamalarını açıklayabilmelidir.

TASLAK :
*Hazırlayıcı ve Genel tedavi Aletleri
-Hızlı sterilizatörler
-Alet taşıma yardımcıları
-Vaka tanıtma yardımları
-Teleskop ve el lambaları
-Mikroabrazyon

*Teşhis
-Transillimünasyon
-Thermal araçlar
-Radyografinin incelenmesi ve işlenmesi

*Görüntüleme
-Dijital radyografi
-Dijital kesit radyografisi
-Tomografi
-Videografi ve ağız içi kameraları
-Özel teknolojiler
*izolasyon
-İlaveler
-Rubber dam varyasyonları
*Giriş preparasyonları
-Frezler
-Kanal çıkıntıları
*Aletler
-El ile kullanılan aletler
-İrrigasyon ve kurutucu yardımcılar
-Elektronik apex belirleyicileri
-El aletlerinin tasarımları ve çeşitleri
-Nikel titanyum aletleri
-El ve döner kombinasyonları
-Döner aletler
-Ultrasonik aletler
-Alternatif sistemler
*Doldurma
-Doldurucu materyaller
-Taşıyıcı Gutaperka kombinasyonları
-Doldurucu aletler
*Kron köprü yada post sökücüler
*Endodontik cerrahi
-Operasyon mikroskobu
-Retrograf preparasyonları ve doldurulması
-Hemostatik ajanlar
*Lazerler
Klinik çalışmalar, gelişmiş materyaller, teknikler ve teknolojide devam eden araştırmalar daha çok dikkati (titizliği) elde etmeyi sağlamak ve uzun dönem başarıyı sağlayacak servisi elde etmek içindir. Geleneksel olarak ulaşılan noktalardaki sıkı inanış statüko sağlamaktadır ve eğer kırılmıyorsa sabitleme felsefesine bağlılığa rağmen , hepsi günümüz diş hekimliğine uzak başlangıçları temsil etmektedir. Bağnazlığa direnme ya da açık görüşlülüğü engellemek, hekimin anlayışında ve yeni terapi methodlarını, yeni ürünleri ve yeni konseptleri kabullenmesinde bir öngereksinimdir. Herşeye rağmen klinisyen şunu kabullenmelidir ki sayısız endodontik aletin dental piyasaya girmesi hiçbir şekilde detaylara verilen dikkate engel olamaz. Hiçbir alet, materyal ve teknik , temel biyolojik prensipleri gözardı edemez. Daha da ötesinde herşey bilgi ve beceri içindir. Eğer bir pratisyen konvansiyonel tekniklerle ve aletlerle başarılı sonuçlara ulaşılamıyorsa, o kişi malasef yeni ya da farklı şeyler kullanmada kendini geliştirmiyordur.
Bu bölüm, bazı yeni cihazların , aletlerin ve tedavi araçlarına bir göz atmamızı sağlayacaktır. İçerikte yer alanlar en önemlileri ve muhtemelende en etkili aletlerdir, ama tabiki piyasadaki tüm yeni araçları içermiyor. Okuyucu bu bölümü okurken , yeni teknoloji öğrenilmiş ve pazarlama stratejileri planlanmış olacaktır.
HAZIRLAYICI VE GENEL TEDAVİ ALETLERİ
Hızlı Steril Ediciler
Occupational safety and health administration� occupational exposure to bloodborne pathogens standart� göre ve American dental association�n enfeksiyonun kontrolü politikaları ve hastalıkların kontrolü ve hastalıktan korunma merkezleri çapraz kontaminasyonu minimize ederek daha güvenli çalışma ortamları sağlar. Çünkü dental el aletleri hastalar arasında ısı ile sterilize edilmelidir, hızlı ısı sterilizatör sistemleri kısa dönüşüm zamanları sunmaktadır.
Statim Cassette Autoclave ; buhar sterilizatörü, ısı ile steril edilebilir el aletlerini ve diğer aletleri 6 dakikada steril hale getirir. Basınçlı hava oksitlenmeyi temizler, böylece korozyonu engeller ve 35 dakika boyunca 35 psi basınç altında 275 F ısı üretir. Yaklaşık 10 dakika kurumaya verirlirse, bir steril döngüsü 16 dakika içinde tamamlanabilmektedir.
Cox Rapid Heat Sterilizatörü, 375 F� geldikten sonra kuru sıcaklık kullanarak 6 dakika da steril edebilmektedir. Hiç su kullanılmadığı için aletlerin körelmesi ve korozyona uğraması minimize edilmiştir. 21 dakikalık siklüsün 10 dakikası ısınmaya , 5 dakikası da soğumayı içermektedir. Hem Statim hemde Cox sterilizatörleri otomatiktir ve aletleri
taşıyıcı kasetler içermektedir. Bu sistemler küçüktür ve sınırlı bir kapasiteye sahiptir.
Alet Taşıma Aletleri
Pic-n-stick tek kullanımlık, 25 inch uzunluğunda, bir ucunda yapışkan kaplı plastik bir çubuktur. Sterilize edilecek kontamine eğeler gibi küçük objelerin tutlmasında yada dişhekimi ile asistanı arasında aletlerin verilmesinde kullanılabilir.
Vaka Prezantasyon Araçları
Endoboard plastik kaplı , silinebilir çizim tahtası sık görülen pathojenik girişleri tasvir etmede kullanılır. Örnekler : çürük , rezorbsiyon, çatlaklar, periadiküler patojeniler, çeşitli kanal ve kök morfolojileridir. Bu cihaz vaka prezantasyonları sırasında çok etkilidir. Renkli markırlar tahta üzerinde hem problemi hemde ön görülen tedaviyi anlatmak için kullanılabilir. Endoboard hastaları eğitmek için kullanılan bir el cihazıdır; birçok endodontik problemi ve tedavi seçeneklerini görsel hale getirmeyi sağlar.
Teleskop ve El Lambaları
Yüksek güçte büyütücü luplar ve ana lambalar ; daha dik oturulan durumda sırt ve boyunun ağrılarını azaltarak daha da gelişmiş tedavi kalitesine sahiptir. Bu cihazlar kaviteye girişten itibaren , aletlerin araştırılması sırasında, cerrahi işlemde kök ucunu kontrol ederken ve radyografların alınmasında iç anatominin görüntülenmesinde yardımcı olurlar.
Cerrahi teleskoplar lensli veya lenssiz , luplara monte edilebilen teleskoplardır. Çalışma uzaklığı istenilen mesafede ayarlandıktan sonra varyasyonlar mümkün değildir. 2.5 x , 3.5 x , 4.5 x oranda magnifikasyonlar mümkündür ve magnifikasyon arttıkça derinlik ve görüş alanı azalır.
Orascoptic teleskoplar, lensli veya lenssiz ve ışık kaynaklı yada ışık kaynaksız , luplara monte edilebilen , parmakla ayarlanabilen teleskoplardır. Yukarı veya aşayıya doğru elle hareket ettirilerek görüntünün normal ya da daha büyük olmasına imkan verir. Teleskop ve ışık açısı, görüntü hizasına göre ayarlanabilir , dik pozisyonda otururken bile başınızla rahatlıkla görülebilmenizi sağlar. Otoklava girebilen parmakla tutlan bölümler teleskopla kontaminasyonu engeller. Büyütebilme oranları 2x ; 2x (genişletilmiş çalışma oranı) 2.6x ve 3.5x.
SurgiTel , orascoptic cihaza tasarım açısından benzeyen cerrahi bir teleskoptur. Bu gelişmiş sistem başbandına monte edilebilir ve birçok aynı uyumlu mekanizmaya sahiptir. Büyütme oranları 2.51x , 2.75x , 3.5x ve 5x içerir.
Bir başka cihaz ise multi mag cerrahi teleskoptur. Multi mag �n avantajı büyütme oranına ve istenilen derinliğe bağlı olarak okülerlerin değiştirilebilme imkanı vardır. Büyütme oranlar 2x , 3x ve 4x dir.
Light weight portatif, halojen lambaları başlambaları sistemleri , ister çerçeveye istenirse de başbantlarına ortak eksenli görünümler için monte edilebilir. Halojen lambalar daha parlak ve daha beyaz ışık sağlamaktadır.orascoptic fiberoptik baş ışıklar , baş bantlarına monte edilmektedir. Halajen lambanın 3 ışık seviyesi vardır , bunlar 4.25 inchden 0.75 inch ölçülerine kadar inebilmektedir. Orascoptic ayrıca teleskopa takılabilen halojen spotlu lambalardan da üretir.
SurgiTel halojen lamba modülü lupa ya da başbandına monte edilebilir ve iç hattı (iç kablosu) ya da şarj edilebilir güç kutusuyla sunulur.
Fiberoptik kablo , cerrahi retraktörlere ve aspiratörler dediğimiz özel dizayn edilmiş aletlere takılabilir. Bunlar gerçekten görüntülemeyi arttırabilir ve görüşü geliştirir.
Mikroabrazyon
PREMA mikroabrazyon sistemi , renklenme olmuş dişlerin yüzeylerinin açılmasında kullanılır. Alt tabakada kalan diş yapısından florosizi , hidrogen peroxidin az başarılı olduğu dağınık beyaz lekeleri ve ortodontik braketler tarafından deminarailize olmuş yapıyı uzaklaştırır. % 10 hidroklorik asit içeren pasta sert plastik uçların dişli uzaklaştırıcı el aletlerine takılarak diş yüzeyleri cilalanır.
TEDAVİ
Transillimünasyon
Photon tranillüminasyon Sistemi , kuartz-halogen lambadan yüksek derecede soğuk beyaz ışık demetini geçirebilen portatif sarj edilebilir bir ünitedir. Lamba sondaya ısı iltimini önlemek amacı ile bir ısı kılıfı içerinde yer almaktadır. Işık rehberi göstergesi , sterilizasyon için çıkarılıabilir. Transilminatör , çatlakları belirlediği gibi arayüz çürükleri ve kanalların lokalizasyonunun tespitine yardım eder.
Dentile fiberoptik ayna sistemi ağızın alanlarını veya başın üstündeki lamba ile ulaşılamayan dişli alanları görüntüler. Yüksek geçirgenlikteki halojen lambadan gelen fiberoptik beyaz ışık demeti Dentile� bir ayna ve retraktör kadar etkili kılmaktadır. Tasarımında ışının yayılması , küçük olması ve hafif oluşu , ergonomik oluşu tasarıma rahat bir tutuş sağlar. Dentile sapı , ipi , ve önyüz plastik aynaları steril edilebilir ; aynalar her kullanımdan sonra değiştirilmelidir.
Thermal Araçlar
Bunlar pulpanın cevabını anlamamızda yardımcı çok hassas araçlardır.(örneğin vitalite testi). Karbondioksit silindirlerinden kuru buz çubukları yapılır.bu çubuklar oldukça soğuktur (-78 derece �08 F). Ve buzdan daha güvenilirdir , özellikle kuronlarda. Ayrıca kuru buz pulpaya ya da mine yüzeyine zarar vermez , diş yüzyine 5 saniyeden fazla tutulmamalıdır.
Green Endo Ice kutulanmış , basınçlı soğutucu sprey (tetraflor etan) soğuk güvenli bir uyarı yaratır.( -26.2 derece -15 F). Sprey ,kloraflor karbonları içermez, böylelikle ozon tabakasını korur. Pamuk pelet ya da rulonun üzerine az miktarda sprey sıkılır ve kristaller oluşur ; pelet veya rulo diş yüzeyine konulur.
Frigi Dent de kloroflor karbonları içermez. Green EndoIce� kimyasal açıdan benzemesine rağmen Frigi Dent daha soğuktur.( -60 derece �6 F) Enjeksiyon ya da insizyon öncesi topikal anastezik olarakta kullanılır.
Radyografların Görüntülenmesi ve İncelenmesi
Viewscope 2x , iki kat büyütücü ayna ya sahip radyografik gelişmiş bir cihazdır. Plastik kağlayıcısı , yayılan ışınlardan radyografi izole etmektedir. Film , camla örtülü ışık kaynağının üzerinden büyütülmekte ve görülmektedir. Diagnostik bilgiyi arttırmak (geliştirmek) amacıyla , ışık kaynağı araçlarını farklı yoğunluk derecelerinde maskelenir.(kapatılır-örtülür)
Instra Veloper portatif karanlık odası ; hastanın yanında , normal ofis aydınlatması altında ve oda sıcaklığında , 30 saniyeden az bir sürede , hekime yüksek kalitede işlemi yapılan röntgen imkanı sağlar. Hızlı işlemli solüsyonlar , ınstra neg developer ve ıntra fix , amber panelli unit içerir. Bu cihazın , diğer konvansiyonel işlemcilere kıyasla daha kaliteli ve hızlı sonuçlar verdiği belgelenmiştir. Işık filtre paneli , tüm intra oral filmleri korumaktadır.
GÖRÜNTÜLEME
Elektronik imaj reseptörleriyle birlikte bilgisayar teknolojisi , oral radyografide bir çığır açmıştır. her ne kadar görüntüleme cihazları halen çok pahalı ve pratik olmasalar da , yakın bir gelecekte bunlar kuşkusuz gelişecekler ve basit prosedürlerle ; konvansiyonel radyografların yerini alacaklardır.
Dijital Radyografi
Ağıziçi �hipleri�dental intraoral filmlerin yerini aldı. Bu çipler (alıcılar) minyatür bir TV kamerasının çift taraflı şarj edilebilir aleti (CCD) olarak kullanılıyor ve x ışınlarına duyarlı bir fosforosens ekranı var. CCD bilgisayara bağlanarak , ekrana dişin görüntüsü oynatılabiliyor. Bilgisayarlar bu görüntüyü saklayabiliyor , geliştirebiliyor ya da görüntüyü telefon aracılığı ile sigortalı bir bölüme ya da konsültasyon için bir meslektaşa iletebiliyor.
Bu teknolojinin , şu andaki film bazlı sistemlere göre pek çok yararı bulunmaktadır. Karanlık oda ya da banyo edici bir alete gerek yoktur. Kopyalamak , görüntünün kalitesinde herhangi bir kayba yol açmaz. Fosforosent ekranı ve digital görüntü sayesinde , x ray dozu %50 den daha da azalmıştır.şu an için bu sistemler pahalıdır , ancak fiyatlar rakipler arttıkça azalacaktır ve teknoloji maliyetide azalacaktır. Dijital radyografik sistemler olan Everest RadioVisiography çalışma istasyonu , video imaging x ray uygulaması, acuray ve computed dental radyography ; FDA tarafından onaylanmıştır.
Dijital Radyogafi
DSR , bilgisayrı radyograflarda zaman içinde meydana gelen değişiklikleri tayin etmek için kullanılır. Konvansiyonel olarak , bir değişikliğin saptanması örneğin bir lezyon boyutundki azalma veya artma iki filmin yuanyana konularak incelenmesi ile yapılır. Bu küçük kemik değişikliklerinin ; herzaman görülemeyebilen kanseröz değişikliklerin saptanması için hassas bir yöntem değildir. DSR , periapikal ve interradiküler lezyonların dignostik doğruluğunu kesinlikle geliştirilmiştir.
İki konvansiyonel radyograf , dijitalizasyon anlamında karşılaştırılmak için bilgisayara aktarılır. Görüntüler numarandırılarak bilgisayarın hafızasına kaydedilir ve istenirse matematiksel olarak karşılaştırılır. Tipik olarak bir diğerinden ayrılacaktır, değişmeyen kısımlar hesaba katılmadan (örnek : kuronlar, anatomik noktalar ve benzeri). Ayırma farklı alanlarda daha ışıklı olacak , böylece lezyonun boyutundaki değişiklikler kaydedilebilecek. Bu yöntemdeki tek sorun , her 2 filminde anatomik yapıların aynı açıda olması gerekmektedir.
Tomografi
Tomografi , dişi ince tabakalara ayıran radyografik bir tekniktir. Bilgisayarlar , 3 boyutlu görüntü yaratmak için bölümleri kat kat göstermektedir. Dental anatomi , bukkolingual kıvrımlar , kök kanal boşluklarının şekilleri ve apikal foramenin yerini içermesi , belki de 3 boyutlu görüntüleyebilir. Ek bir avantajı ise açılı radyografik tekniklerin eliminasyonu ve tüm açıların tek bir pozda elde edilmesidir.
Videografi ve İntraoral Kameralar
Intraoral videografi iyonize olmamış (x ışını yok) diagnostik görüntüleme tekniğidir. Developer minyatür renkli CCD çiplerin fiberoptiksondalarla birlikte kök kanallarının içine girebilecek kadar küçük video kameraları göstererek kullanılmaktadır. Görüntüler televizyon ekranına renkli olarak aktarılmaktadır. Kameralar , defektleri aşabilecek ve dik kök çatlaklarını belirleyebilecek kadar küçüktür. Kanal boşluklarının yerlerini tespit etmeye yardımcı olacak kadar kanal morfolojisini aktarabilmelirler. Perforasyonların görüntülenmesi fiberoptik sondanın belirlenen kanaldan aşağıya doğru ilerletilmesiyle elde edilir.
Bu cihazlar bilgisayara bağlanarak , hem öğretim hemde hastanın eğitilmesi amacıyla da kullanılır. AcuCam, kök kanalından aşağıya geçebilecek kadar yeterli küçüklükteki sondaya sahip nadir sistemlerdendir. Zamanla , daha çok sayıda sonda daha kullanılabilir hale gelecektir.
Özel Teknoloji
Laser Doppler flowmetry , emülsiyon görüntülemesi ve ısısal görüntüleme halen araştırılmaktadır. Bu methodlar , pulpanın durumunu hastanın tepkilerine ve hislerine dayandırılarak değerlendirme anlamında daha objektif ve daha kesin bilgi almamızı sağlayacaktır. MR görüntüleme ve tespit etmek için araştırılmaktadır.
İZOLASYON
İlaveler
Iso Dent (izobütil-siyanoakrilat) , diş yapısına ya da dişetine ,rubber dam klempleri yerleştirilmediği zaman yapıştırılır. Bu materyal ayrıca rubber dam ile klemplenmiş diş arasına sızıntıyı engellemek için de seal görevi yapar. Materyalin kopmaması ve yapışkanlığının devam etmesi yaklaşık 1 saat tedavi imkanı sağlar. İso Dent irritan değildir ve tıbbi açıdan güvenlidir. Ayrıca mükemmel bir hemostatik ajandır.
Rubber Dam Varyasyonları
Rubber Dam klempleri kırık bir dişe ya da kron preparasyonlarının üzerine her zaman yerleştirilemez. Hat Dam şeffaf plastik formda , kuronu olmayan şapka şeklinde , bu tip dişlerin çevresinde rubber damın durması için kullanılır. Şapkanın silindir kısmı zarar görmüş duvarların yerini tutar ve komşu dişin okluzal yüzeyinden destek alır. Şapka cam iyonemerle yapıştırıldı mı , rubber dam delinir ve şapkanın altından geçirilir. Tedavi bittikten sonra şapka çıkarılır. Hat Dam , birçok boyutta , kuron formlarına uygun ve tek seanslık tedaviler için uygun olarak bulunmaktadır.
Le Candre Articule(artikülatörlü çerçeve) menteşeli rubber dam çerçevesi filmin daha kolay yerleştirilmesi için tutturulabilir.
Wedjets , konvansiyonel klemplerle basit bir alternatif olmasını sağlayan ipi sabitleyen bir rubber dam lastiğidir. Wedjets�n kontak boşluğuna bağlı olarak küçük yada geniş boyutları mevcttur. Rubber dam ve çerçeve dişlerinin üzerinde konumlandırıldı mı , bir parça webjets ipi de arayüze geçirip ve hem mezyalde hemde distalde rubber dam ın diş çevresine tam tutunmasını sağlar.
GİRİŞ PREPARASYONLARI
Giriş kavitelerini açmada , kanal boşluklarını bulmada ve minal perfore riski ile doldurmada kolaylık sağlayıcı pekçok yeni frez , alet ve projecsiyon cihazı bulunmaktadır.
Frezler
Endo Access frezi , friksiyon milli , paslanamaz çelik , özel elmas kaplı , yuvarlak uçlu ve yuvarlak uçlu frezlerde #2 , #4 , #6�a denk gelen boyutlarda bir frezdir.elmas kılıfı ile düzgünlük sağlar ve giriş kavitesi duvarlarını şekillendiriyor ; bu frezler başlangıç ve bitim giriş kavite preparasyonları için kullanılır. Bu frezlerin hem penetrasyon hemde kayganlaştırıcı kapasiteleri vardır.
Endo Z frezi , friksiyon milli , güvenli uçlu ve künt , tungsten karbid frezi pulpa odası tavanı kaldırıldıktan sonra duvaların şekillendirilmesinde ve düzgünleştirilmesinde kullanılır. 22 mm uzunluğu pulpa odasına girişi kolaylaştırır. Güvenli yuvarlak uç pulpa odası tabanına yada kavite duvarlarına gidişi ve penetrasyonu engeller.
Transmental Bur friksiyon-milli , karbit metal kurona bağlı porselenin , porseleni çatlatmadan yada frezin kırılmadan kesilmesini sağlamak amacıyla dizayn edilmiştir. Frezin extra iyi çapraz kesitleri vardır.
Great White friksiyon milli , çapraz kesitli fissür frezleri giriş kavitesi preparasyonlarında ve restorasyonun çıkarılmasında kullanılır. Bu frezler yarı kıymetli olmayan metaller ve porselenlerin kesilmesinde etkilidir.
LN frezi sağ açılı , tugsten çelik , yarı yuvarlak frezi uzun bir boyuna monte edilmiştir. 28 mm uzunluğunda post ya da kırık aletlerin daha kolay çıkarılması için daha derine girmesini ve köklerdeki ufak kanalların bulunmasını sağlar. 32 mm boyutundaki Mueller sağ açılı frezi , tasarım ve fonksiyon açısından LN frezine benzer. Yuvarlak başı , aynı zamanda uzun boyuna monte edilmiştir ve 6 boyutta mevcuttur.
M-Series orifice Opener sağ açılı , paslanmaz çelik , ISO standartlarına uygun künt kare şeklinde saplıdır. Kanalın orta bölümünden servikale olan kısmının genişletilmesi için dizayn edilmiştir. Aynı zamanda , alçak devirli mandal tipi el aletleri ile kullanılır , �ashington Monument�kanalları ortalayan Orifice Opener şeklini korumakta ve düzgün kanallı duvarları bırakmaktadır.Openers 30 dan 70 e kadar olan boyutlarda mevcuttur. Kanal ilişkisinden , guta perkanın çabuk çıkarılmasından ve post boşluğu preparasyonlarından sonra çan şeklinde yaymak için kullanılır.
GPX (guta perka çıkartıcı) alçak devirli frezin özelliği spiralli yarıkları , sürtünme ısısından dolayı plastikleşen gtaperkanın çıkarılmasında kullanılır. Kesici ucu bulunmaz , ISO standartlarına uygun 50 ye kadar boyutları mevcuttur.
Kanal Projeksiyonu
Kanal projeksiyon tekniği �rojecksiyon�direk görme ve aletlerin kolay girişi için kanal boşluklarının okluzale kadar çıkartılmasıdır. Özellikle çok kötü aşşağı doğru kıvrılan dişlerin yönlendirilmesinde çok kullanışlıdır. Projeksiyon rehber sistemi , küçük kon şeklinde plastik sleeve eğeye kesilerek , kanal matrix eğenin etrafına enjekte edilir, tümüyle giriş kavitesi doldurulur. Polimerizasyon sonrasında , eğe ve projektör çıkarılır, kone şeklinde ki projeksiyon boşluğu eğeler ve konal içine girecek rehberlik eder.
ALETLER
Birçok tedavi hatası yetersiz kanal preparasyonundan dolayı oluştuğunu belirleyen araştırmacılar, klinisyen ve endüstrinin önde gelenleri , zamanlarını ve paralarını gelişen teknolojik icatlar ve temizlik şekillendirme için yeni methodları geliştirerek harcamışlardır. Bu bölümde bazı anahtar teknolojik gelişmelere göz atacağız.
Eğe Manipulasyon Cihazları
Eğe Kavrayıcıları (Tutucuları,sapı)
Organizerlar , sterilizasyonu kolaylaştırır ve yerleştirmeyi geliştirir. Endo Clean Stand , otoklava girebilen plastikle kaplıdır. Eğe sapından bir halka mevcuttur. Bu halka , en uçtaki tlin emniyetidir. Stand tutucusu soğuk steril bir solüsyon içine eğeler atıldığında temizlenmiş olur. Bu mini organizör aletlerin asistandan doktora transferi için uygundur.
Endo stand paslanmaz çelik kasası ile birlikte otoklava girebilen aliminyumdn yapılmıştır. Stand 40 eğeye kadar taşıyabilir.
Endofile aliminyum frez bloğu 30 eğeye kadar taşır ve eğeleri saran bir atıcı olmasından dolayı sterilizasyon sırasından eğelerin yer değişimini engellemiş olur.
Endoring otoklava girebilen plastikten üretilmiştir ve eğeleri tutucu , artıkları uzaklaştırıcı disposable köpük içerir.buna ek olarakta , plastik durdurucunun yerini ölçece halka ilede bağlantılıdır. Endoring parmağınıza uygun boyutta ayarlanabilir ve sağ yada soldan ölçebileceğiniz skalya ayrılmıştır. Halka , eğelere kolay girişi imkanı sağlar ve yerleşmelerini artırır(geliştirir).
Endo-Crown steril edilebilir , yuvarlak 21 eğe ve altı frezi barındırabilen endodontik alet tahtasıdır. Aletler arasındai geniş boşluk bir kerede konulan bir sürü eğenin birbirini ezmesini engeller.
Ölçüm Cihazları
Endo-m-Block otoklava girebilen lastik durdurucudur. Bu ölçüm cihazı , hızlı ve net olarak eğeler üzerindeki silikon durdurucuları ölçmek için kullanılır. Endo-m-block iki yönden başlangıç sağlar.
Sure-Stop Silicone Dispenser, tek işaretli durdurucular , özel dizayn edilmiş boşluğa düşer. gÜvenli ve kolay yerleşimi sağlar ve eğe üzerinde durdurucunun ölçümünü sağlar.
Silikon lastik durduruculrın bir bölümü , eğelerin kodlanması için 6 standard renkte mevcuttur. Renkli kodlanmış durrdurucular da kendi içinde 5 boyuta ayrılmıştır. Herbir renk değişik kalınlıktadır ; istenilen çalışma boyutuna aletin boyu kısaltılabilir , gövde üzerinde sapa doğru bu durdurucular yerleştirilir. Bu sistem gövdede tek durdurucu kullanımından dolayı , durdurucunun kaymasını engeller.

Eğe Kıvrımlandırma Cihazları
Eğenin kıvrılması ayrı bi meziyettir. Konvansiyonel kıvırma metodları ile doğru olmayan kıvrımlar ve çoğunlukla kırık eğelerle sonuçlanır. File Blender düzgün ve düzenli kıvrım yaratmaya yardımcı olur. File Blender , konveks ve konkav yüzeylere uyum sağlayabilecek , sıkıştırılmış ve bükülmüş çeneleri olan kepetenden yapılmıştır. Üst klempe oturmuş bronze bi kısım yivin çıkma riskini en aza iindirgeyerek , paslanmaz çelik eğenin sıkıca öğütülmesini sağlar. File Blender , keskin kıvrımlar yaratabilir ve bu kıvrımlar ister dar ister geniş eğelerde olabilir ; nikel titantyum kadar eğilmesi mümkündür. Endo Gauge , plastik referans rehberi , File Blender üzerinde karşılık gelen konumuna kanal kıvrımının uymasını sağlar.
Flexobend ,eğelere kıvrım vermeye yarayan bir alettir. Bu , otoklava girebilen minyatür ünite, eğenin oturduğu ve kıvrımlandığı yerlerde paslanmaz çelik halkalar içerir.
Cut� Curv , 2 tane makasa benzer sapla aktif hale gelen 2 tane disk şeklindeki bıçağı andırır. Bu iki bıçağın yatay kısımları birbirine çatal şeklindeki izomeri kaynakla , bir merkezi gövdeden oluşur. Eğeleri kıvrımlandırmanın yanında , bu yararlı aletin ek bir fonsiyonu daha mevcuttur ; gutaperka uçlarını ölçer ve keser.

İRRİGAYON VE KURUTUCU ARAÇLAR
Irrigasyon
Max-i-Probe Endodontik İrrigatik Probe , özel dizayn edilmiş düzgün, kapalı, yuvarlatılmış , yandan pencereli, açılı uçlu bir iğnedir. Çeşitli sonda boyutları 30 gouge(yaklaşık +30 nolu eğeye denktir) �an 21 gouge (yaklaşık +80 nolu eğeye denktir) kadar uzanır. Sonda , Luer ileticiye tutturulur. Boyut ve uç dizaynlarından dolayı, herhangi bir apikal delinmeye ve apikalden dışarı çıkamadan sonda apikal 1/3 lük bölümünde irrigasyon solüsyonunu boşaltır.
Endo Eze sistemi , çeşitli sayıda tek kullanımlık minyatür isapiller ve bükülebilir , irrigasyon uçlarından oluşur. Bunlar materyallerin iyi ulaşabilmesi için kanalda hem irrigasyonu hemde kurumayı sağlar. Kapiller uçlarından bir tanesi Luer Vakum adapterine takıldı mı kanal içindeki artık tüm suyu vakumlanarak uzaklaştırmasını sağlar. Böylece birçok paper point kullanılmasınıda elimine etmiş olur.
Kurutucu Araçlar
Spectropoint Paper Point leri tespiti için renk renk çeşitleri mevcuttur. Bir artı özellği ise diagnoseda da muhtemel yardımcı bir araçtır. Kanal içinde saodyum hipoklorit ile temas edince , beyeza dönüşür. Eğer exsuda gibi diğer sıvılarla karşılaşırsa koyu renk alır.
Endodry , %5 lik staybelite resin�n N-butil alkoliçindeki halidir. Buharlaşarak kanal duvarlarının kurumasını sağlar. Ayrıca geride irice bir resinin mikrofilm tabakası bırakarak , dondurucu maddenin yapışmasını sağlayarak doldurma işlemini kolaylaştırır. Etkinliği henüz test edilmemiştir.
Elektronik Apex Belirleyiciler
Elektronik apex belirleyiciler ( EALS) çalışma boyutunu belirlemeye yarayan aletlerdir. Bu teknoloji yeni olmamakla birlite , gelişmesi yaklaşık 30 seneye dayanmaktadır. Bölüm 12 de tarif edildiği için bu araçlar ; eğenin ucu apikal foramene ulaştığında sesle , ışıkla, digital okuma ile, yada pointırlarla belirlenir. Ancak çeşitlilik ve doğru sonuçların alınıp alınmadığı konusunuda akılda kalan soru işaretlerinin olması , yeni nesil apex belirleyiciler çok daha doğru ve kullanımı kolay ilk zamanlardaki EAL� direk elektrikle ölçümler ve birçok kalibrasyon gerektiriyordu ; ayrıca okuyucunun çeşitliliği , kanalın içeriğine bağlı olarak değişiyordu.
Bu aletler , özellikle maxiller molarda röntgende yorum yapılması zor olan kök uçları ile ilgili bilgi alınmasını sağlarlar. EAAS�er röntgenin yerini asla alamazlar , çünkü röntgenler kalıcı kayıtlardır ve sadece tedavi görüntüsünü sağlarlar. Ayrıca , üzerinde çalışan filmlerde yan kanallarda belirlenir ve kökle alan ilişkileri ve kıvrımları da tanımlanabilir. Ancak , sınırlı kullanımı ve pahalı olması nedeniyle , EAL�er yardımcı birer ek elemanlardır.
En çok kullanılan EALS�er akım sağlayan , bir döngü içinde entegre olan ve kanal içeriğini göz ardı ederek okur. Temel olarak 4 tip EAL vardır : rezistans , zahiri direnç , frekans ve oran.
Rezistans Tipi EALS : Neosomo-MC Plus sinyal hatalarına karşı mikrobilgisayarları kullanır , otomatik olarak hiçbir kalibrasyona gereksinim duymaz ve sodyum hipoklorit gibi elektrolitlerin varlığında bile düzgün okuma sağlar. Rezistans tipi EALS�erin en büyük dezavantajı kanalların uru olarak istenmesi , eğer kuru değil ise , okunan değer apikal foramenden kısa olmaya meğillidir.
Zahiri Direnç Tipi EALS: Birleşik Devletlerinde bile halen bulunmamasına rağmen Endocater kanal içine hafif bir akımı iletmektedir. Endocater , dudak klipsi yerine elle tutulan bir elektrodu kullanmaktadır ve özel izole edilmiş sondalar kullanılmaktadır. Böylece tamamen kupkuru bir kanalın gerekliliği elimine edilmiş olur.
Frekans Tipi EALS: Endex elektrotlar arasındaki maximum zahiri direnç farkını ölçmektedir. Bu ünite her bir hasta için basit bir kalibrasyon gerektirir ancak kullanması çok kolaydır ve uzun voltaj sağlar , böylece hastanın tepkisini minimize eder. Endex�n en büyük avantajı , nemli kanallarda ; kan , pulpa dokusu sodyum hipoklorit vb. şeyleri içerse bile kullanılabilmektedir.
Oran Tipi EALS: Root ZX , en yeni elktronik apex belirleyicisi 2 frekans arasındaki zahiri direnci ölçer ve sonrada oradaki oranı hesaplar. Endex de olduğu gibi kanal nemli olabilir.
Elektroiletken Guta-Perka
Elektronik apex belirleyiciler için bir diğer benzersiz yardımcı araç Neopoint�ir. Eğeye tutturulmasına rağmen , elektrot elektroiletken guta perkanın ucu ile kontakta olup doldurma öncesi kanalın durumunu tespit eder.

EL ALETLERİ TASARIM VE TİPLERİ

Ideal bir eğe , küçük numaralarda yeterince sert (bükülmez) ama esnek ve büyük numaralarında sertliğe nazaran daha esnek olmalıdır. Kanal anatomisini değiştirmeden dentini yeterli miktarda uzaklaştırmalıdır. Maalesef hiçbir el aleti tam anlamıyla bu kriterleri doldurmuyor , teknolojik gelişmeler hep daha iyi uç ve yiv dizaynlarını araştırıyor ve yiv derecelerindeki ve metal tiplerindeki değişiklikleri araştırır.
S-File , hedstrom tipi esnek modifiye eğelerin çift-helix konfigürasyonudur. Yiv aralıkları hedstromlardan daha az derindir , yiv açıları eğe boyunca belirli bir hizadadır ve eğenin ucundan sapına doğru yiv derinliği artmaktadır. S şeklindeki dizaynı orta bölüm kök ve kronal sivriliğine olan darbelerin kesim sırasında tek alet kullanım avantajı sağlar. Aynı zamanda apikal preparasyonu da genişletilmesinde bir avantaj sağlar.
Esnek Flex R eğesi konik şeklinde keskin olmayan 70 derece açılı ve 35 derece rehber hilal açısına sahip eğe ucu vardır. bu üçgen eğenin keskin bölümleri kesmeyen uca doğru küntleşir , böylece stress iyi bir şekilde dağılmış olur ve kıvrımlı kanallarda eğenin daha kolay ilerlemesini sağlar. Eğe burkulmaya nazaran millenmiştir ki kesici açılarını ve çapraz bölümlü alanlarını kontrol edebilir. Bu aletin kullanımı �alanslı kuvvet tekniği�ne dayandırılır. Örneğin saat yönündeki hareketi ilk (dentine yapışır) ve sonra da apikal basınçla birlikte saat yönünün tersine hareket ettirilir(dentini kaldırmak için).
K-Flex file , çapraz kesitinde romboid şeklinde olan burkulmuş eğedir. Alternatif yiv dizaynı keskin bıçak sırtı açıları onu etkin bir dentin kaldırma eğesi haline getirmektedir. Geniş çapraz kesit alanları , aleti güçlü ve ayrılmalara karşı dirençli yapmaktadır.
Pathfinder CS karbon çelik aletleri küçük kalsifiye kanallarla karşılaşınca kullanılmak üzere dizayn edilmiştir. Bunlar az miktarda küt , apikal 1/3 bölümünde daha fazla metal içerir ; böylece stressler altında eğrilmeleri minimize edilmiş olur. Iki boytu mevcuttur, K 1 (6 dan 8 e) ve K 2 (8 den 10 arasında)
FlexoFiles , üçgen kesidi olan K tipi eğelerdir. Böylece kesici özelliklerinin yeterliliğinin yanında esnekliklikleri de artmaktadır. Çıkıntı olmasını azaltan daha küçük uç açıya sahip güvenli uçlu Batt ucuna sahiptir. Ayrıca #12�en #37�e kadar olan yarım boyuttaki FlexoFile Golden Mediums boyutları da mevcuttur. Bu ufak boyuttaki atmalarkanallara daha iyi yapışmaya yardım etmek için dizayn edilmiştir ve boyutta daha iyi artma sağlar. Tanımlama çok kolaydır çünkü altın rengi ISO renklerinin bildiğimiz boyuttaki eğelere kombine edilmiştir
Profile 29 serisi paslanmaz çelik K-tipi eğe , hedstrom ve reamerdan oluşur. Aletlerin uçları arasında %29�uk sabit bir oran bulunur. Her eğe ucu , ISO boyutlarındaki düzensiz artışınaksine , sabit bir yüzdede artış gösterir. Böylece kanalların şekillendirilmesi daha sabit bir oranda olmaktadır. Bu aletlerin renk kodlamaları ISO standartlarına göre değildir , enstrümanların boyutları başka bir renk şemasıyla tanımlanmıştır.
Safety hedstrom düzgün, kesmeyen kenara ve uca sahiptir , bu normal hedstromların aksine kanal duvarlarının fazla kesilmesini önler. Güvenli kenarlar bükümlerinin içine doğrudur. Eğenin sapı bir tarafta düzleştirilmiştir, bu kesmeyen kenarı gösterir.
Nikel Titanyum Aletler
Nikel titanyum (NiTi) alaşımı aletler yeni tanıtılmıştır. Bu �üper elastik� alaşımdan yapılmış eğeler ve dolum aletleri paslanmaz çelik aletlere göre daha esnektir ve kırılmaya karşı daha drençlidir. Nikel Titanyum düşük sertliği şekil hafızası ve bükülme sırasında fazla enerji depo edebildiğinden ortodontide yıllardır kullanılmaktadır. Bu fiziksel özellikleri nedeniyle endodontide kullanılması avantajdır. Bu avantajlar özellikle eğri kanalların şekillendirilmesini kolaylaştırır , kanalların taşınmasını ve ledgingi azaltır , hızlı enstrümasyon sağlar, kırılma riskini azaltır , aletlerin önceden eğilmesini gerektirmez , dolum sırasında kanal duvarlarındaki stresi azaltır. Fakat söylenen bu avantajlar hala spekülatiftir ve ispatlanamamıştır. Eğer doğruysa bu avantajlar enstrümasyon yeteneğinin önemini azaltmaktadır , çünkü nikel titanyum daha tolere edicidir. Fakat bu materyal ile dokunma hissi daha farklı algılanır , yani nikel titanyum ile şekillendirme ve obturasyon önemli bir öğrenim alanıdır.
Şimdilerde birçok dental firmal nikel titanyum K tipi eğeleri , hedstromları , R tipi eğeleri ; finger plugger , finger spreader ve uzun saplı spreaderları önermektedir.Naviflex NT K tipi eğeler , hedstromlar , finger kondensırlar (konvansiyonel) ve uzun saplı spreaderlar( standart) ve pluggerlar( stnd) önermektedir. Profile 29 sensinin nikel titanyum tipi de vardır. Mity Turbo eğeleri nikel titanyumdan yapılmış çift helix yapıdaki S tipi eğelerdir ve elin tüm hareketlerinde etkilidir. Aletin üstünde paslanmaz çelik S tipi eğelerde olduğu gğibi milimetre ölçülü işaretler vardır.
Özel olarak tasarlanmış olan Hyflex X tipi eğe S tipi eğe gibi esnek bir alettir fakat dizaynları farklıdır. Kıvrımları arasındaki mesafe S tipi eğeden dah fazladır ; kıvrımların derinliğde artmıştır. Bu değişiklikler aleti hem reaming hemde eğeleme işlemlerinde kullanılabilecek etkili bir debris uzaklaştırıcısı yapmıştır. 12.5 den 37.5 e kadar ara boylar mevcuttur ; 8.10 ve 12.5 numaralara sadece paslanmaz çelik olarak vardır. Bu aletin kanal bulma sırasında bükülmeye karşı olan direncini arttırır. Hyflex aletler nikel titanyum finger spereader( konvansiyonel) ve finger pluggerlar ( stnd) içermektedirler.
Onyx R tipi eğeler aslında nikel titanyum flex R tipi eğelerdir.
El ve Tur ile Kullanılan Aletlerin Kombinasyonu
Canal Master U alet sistemi hem el hemde tur ile kullanılan aletlerden oluşur. Bunlar 0.75-2mm noncutting pilot uç , kısa 1-2 mm kesici baş ve dar , esnek noncutting safttan meydana gelmiştir. Küçük numaralı aletler el ile kullanırken ( 50 ve daha üstü) düşük devirli dönen aletlerde kullanılır. Bu aletlerin çapraz kesitleri u şeklindedir. Kesici yüzeyleri 16 mm olan standart eğelerin aksine bu aletlerin kesici başları sadece 1-2 mm dir. Bu kontrolun artması açısından kesici yüzeylerin azaltılmasını amaçlar. Kanal preparasyonu daha yavaştır. Eğer dikkat edilmesse aletler kırılmaya meğillidir.

Tur ile Kullanılan Aletler
Bu sistemlerden bir tanesi de lightspeed dir ; bu isimlendirmenin nedeni kanal aletinin �ızının�artmasından dolayı �afif�bir dokunuş gerektirmesindendir. Lightspeed , Canal Master U �un nikel titanyum versiyonudur ve onda da olduğu gibi ara boyları mevcuttur. Lightspeed�e kullanılan tüm nikel titanyum aletlerin dayanıklığı ve esnekliği ; 10:1 dönme oranında , 750-2000 rpm�e , düşük devirli el aletlerinde , çalışma boyutunda kullanıma uygun olmalıdır.
Profile 0.4 Tapers 29 serisi kontrollü düşük devir ve yüksek torkta çalışan aletler için üretilmiş u şeklilinde nikel titanyum aletler içerir. Bunlar 150-350 rpm�e çalışan , örneğin air driven micro-mega , aletlerde kullanılmalıdır. Daha açılı alettler kullanılınca crown-down preparasyonu sonucu kanal ağzınıda apexe doğru huni formunun oluşması sağlanır. Kurşun şeklindeki uçtan dolay kanalın taşınması ledging daha az görünür. U şeklinde dizayna sahip nikel titanyumdan yapılmış tur ile kullanılan aletlerin (lightspeed ve profile 0.4 taper gibi) düz dış kenarları daha planlı hareketler ile keserler. Alet kanalda dah iyi konumlandırılabilir. Ayrıca 0.4 açılı aletler kırılmadan önce ters yöne döner ; bu güvenlik özelliğidir.
NT sensör yada MAC ve McXIM yeni tanıtılmış eğelerdir. Bunlar tur ile çalışan sistemler olup değişik açıda birleşen oluk şeklinde birçok eğe içerir. Araştırmacılar bu aletlerin kanlların temizlenmesi ve şekillendirilmesi esnasındaki etkinliği arttırdığını söylemektedir. NT-Matic�e kulllanılan tur ile çaluışan nikel titanyum aletler(elle kullanılanı da mrvcut) elektrikli aletlerdir. Bu alet dönmeye karşı bir kompanssayon sistemi olarak geri dönme kapasitesine sahiptir ; ayrıca tüm tur ile çalışan nikel titanyum sistemlerde olduğu gibi önceden hızı ayarlayabilmektedir. Nikel Titanyum aletleri kontrollü bir hızda tutlmadığında stres değişiklikleri kristalin fazı değişikliklerine yol açarak metali kırılmaya eğimli yapar.
Sonic Aletler
Sonic Air MM 1500 aletleri 1500-3000 hz arasındaki titreşim frekanslarını akustik dalgalar yoluyla özerl dizayn edilmiş aletlere aktaran bir alettir. Titreşim yapan bu alet sert dokuları �ikro parçalara�ayırarak genişletmektedir. Mm 1500 aleti kanal genişletilmesi için kullanılan Rispi ve Shapper sonic aletlerinden daha agresiftir. Sonic fillerler ile kanala sealer veya kalsiyum hidroksit yerleştirilmesi mümkünkür. Sonic sistemlerin kanal preparasyonundaki total etkileri tam tanımlanmamıştır ; en iyisi bu aletleri el ile şekillendirmeyi takiben tamamlayıcı olarak kullanmaktır.
Ultrasonic Aletler
Bu cihaz 20.000 hz�en fazla titreşim enerjisi üreterek kök kanallarının şekillendirilmesi , debrisin temizlenmesi ve irigasyonda kullanılır. Akustik streaming (sıvıların titreşim yapan bir obje etrafındaki hızlı hareketi) debrisin temizlenmesini sağlayan bir harekettir. Sonic aletlerde olduğu gibi titreşim enerjisi shaft kısmı tarafından sinüzoidal bir harekete çevrilmektedir. Titreşim enerjileri sayesinde gümüş konilerin , postların ve diğer dolum aletlerinin sökülmesinde pasta şeklindeki dolum materyallerinin penetrasyonunda kullanılır.
Ultrasonic sistemler magnetorestrictif ve piezoelectric olmak üzere iki tip üreteçle çalışır. Ilk geliştirilen Cavi Endo sistemidir. Bu magnetorestrictive�ir(tellerle çevrili metal stripler) ve elektrik uygulandığında ve büzülür ; bu titreşim özel K tipi eğelerin ve elmas kaplı eğelerin salınımına neden olur.
İkinci jenerasyon aletler daha güçlü olup , elektrik potansiyelinin uygulandığı bölgede gerilim yaratan bir materyal olan piezoelektrik üreteçlere sahiptir. ENAC çok yönlü bir fonsioyna sahip olup ; u tipi eğelerle kanalların genişletilmesi , kanalların termoplastik gutaperka ile doldurulması ve özel aletler ile root end kavite preparasyonuna imkan sağlar.
Alternatif Sistemler
Giromatic düşük devirde çalışan bir alet olup 90 derecelik resiprokal bir harekete sahiptir. 3000 rpm�e tur ile çalışan reamerlar ve broach type aletler ile operaör düz kanallarda oldukça başarılıyken eğri kanallarda sapmalara neden olabilir.
Canal finder aleti hedstroma benzeyen eğeler olan A tip eğeleri kullanırak aşağı yukarı vertikal hareketlerle eğri kanalları iyi bir şekilde prepare edebilir. Cihaz otomatik Quarter-turn resiprokal hareketler sayesinde eğenin bağlanması durumunda kırılma riskini azaltır. Klinisyenler sonuçların iyi olduğunu bildirmişlerdir.
Yeni çıkan kerr M4 hedstromları 1500 rpm�e apikal yönde 60 derecelik pasif resiprokal dönme hareketi ile kullanılabilen aletlerdir. Etkileri hakkında herhangi bir yazı sunulmamıştır .
Obturasyon ( Tıkaçlama)
Kanal dolumunun radyografik görüntüsü üzerine çok büyük önem verilmektedir ; piyasada da nbu alan üzerine büyük dikkat çekilmiştir. Geleneksel olarak ( fakat maalesef) endodontik teknik becerileri radyografta değerlendirilmektedir �en son görünen �eyaz çizgi�herşeyi anlatmaktadır. Birçok araştırmacı en iyi ve en hızlı yöntemi bulmaya çalışmaktadır. Aslında bir dolum tekniğinin hataları başka dolum tekniklerinin ortaya çıkmasına neden olmaktadır.
Bu alternatif tekniklerin birçoğu ısıtılmış gutaperka formlarını içermekedir. Yeni methodların birçoğu lateral ve vertikal kondansasyonda olduğu gibi bir zamana karşı teste tutlmakla beraber bilimsel ve klinik olarak etkileri görülmüştür. Kanalların temizlenmesi ve şekillenmesi yeterince iyi yapılmadığı sürece hiçbir dolum tekniği etkili olamaz.
Dolum Materyalleri
Seallerlar : Ketac-Endo , ThermaSeal ve Pulp Canal Sealer EWT gibi birçok yeni sealer piyasaya sürülmüştür. Ketac- Endo özel formule edilmiş cam iyonemer yapısı ile dentinal tübüllere ve apexe penetre olarak sızdırmazlığı sağlamaya çalışır. Bu sealer florit ionu salan ve biouyumluluğu iyi olan bi materyaldir ; kimyasal olarak bağlanarak kök yapısını güçlendirir. Fakat yeni bir tedavi gerekirse Ketac-Endonun uzaklaştırılması biraz güçtür. Thermseal , alt-26 gibi bir epoxy resindir ve yavaş sertleşme mekanizmasından dolayı ısıtılmış gutaperka teknikleri ile kullanımı uygundur. Pulp kanal sealer EWT (uzatılmış çalışma zamanı ile) çökelti gümüş ihtiva eden çinko oksit öjenol içeren seaaler dır. Uygun şekilde karıştırıldığında 6 saatlik bir çalışma zamanı sağlar. Yüksek ısı ve nem koşulları için dizayn edilmiş olup , ısıtılmış gutaperka teknikleri için hazırlanmıştır.
Gutaperka : Spectrapoint konları ISO standartları ile belirlenmiş olan renk kodlamasına sahip guat perka konlarıdır. Renk kodlaması konların düzenlenmesinde yardımcı olur. Ayrıca konların boyutlarının karıştırılması ve hatalar yok edilir.
İnject-R fill paslanmaz çelik kor ve kola sahiptir. Apikal bölümü konvansiyonel gutaperkalarla doldurulmuş kanalların diğer bölümlerinin doldurulmasını sağlar. Cihaz ısıtıtıldıktan sonra kanal ağzına yerleştirilir. Daha sonra alet sıkılarak ısıtılmış gutaperka aletten dışarı çıkar ve kondanse olur. Bu cihaz ısıtılmış gutaperka tekniklerindeki apikladen taşımı minumuma indirirken aynı zamanda gutaperkanın hızlı yayılımını sağlar.
Carrier_Guta Percha Combinations
JS Quick-Fill gutaperkanın yayılımını ve kondanse olmasını sağlayan thermomekanik bir cihazdır. Sistem alfa faz gutaperka ile kaplı titantum taşıyıcı içerir. Sealer yerleştirildikten sonra uygun boyutta bir taşıyıcı yavaş hızda çalışan , latch-type bir döner alet kullanarak kanala yerleştirilir. Sürtünmeden oluşan ısı gutaperkayı yumuşatır ve titanyun core condanser gibi görev yapar. Titanyum taşıyıcı kanal ağzı hizasından kesilerek kanalda bırakılır ya da çıkarılabilir. Final kondansasyonu pluggerlarla yapılır. Etkisi hakkında yayımlanmış bir yazı yoktur.
Thermafil ve Densfil alfa fazında gutaperka ile kaplanmış esnek , metel ya da plastik taşıyıcılardır. Sıcak alfa fazında gutaperka ıslak fenomenler karşısında yapışkan bir forma dönüşür. Gutaperka ile kaplı taşıyıcı kendi özel fırınında (thermaprep oven veya densheat oven) kaplanmasını takiben , çalışma boyutunda yerleştirilir. Kanal ağzının dışında kalan taşıyıcı elmas bir frezle kesilir ve gutaperka kaplı taşıyıcı daimi kanal dolgusu olarak bırakılır. Bu solid-Core teknikleri uygun seçilip kanal preparasyonu doğru yapıldığında kabul edilebilir sonuçlar verirler.
Dolum Aetleri
Touch � Heat sistemi oldukça faydalıdır. Yeniden şarj edilebilir pil ile çalışır ve aletlerin uç kısımlarını ısıtır. Isıtılmış gutaperka tekniklerinde post için alan yaratmak veya yeniden tedavi etmek amacıyla gutaperkaların kanaldan uzaklaştırılmasında kullanılır.
TLC (themal lateral condansation) aletleri ters bir vidaya benzeyen lacth tipinde mekanik aletlerdir. Düşük devirli aletler içinde standart gutaperka konları ve sealerlar ile kullanıldığında dönme sırasındaki sürtünmeden dolayı ısı meydana gelir. Bu guta perkayı yumuşatarak apikal ve lateral yönde iter.
Obtura 2 ve ultrafil enjekte edilebilen thermoplastize sistemlerdir.(�uta tabancaları�. Bunlar ısıtılmış gutaprerkanın bulunuşunu takiben icat edilmiş olup ; mekanik olrak basınç altında tutulduğunda kök kanal sistemini konvansiyonel yöntemlere göre daha hızlı doldurmaktadır.
Obtura 2 yüksek derecede (160 derece) çalışan bir sistem olup ısıtılmış gutaperka disposable aplicatör uçları yoluyla kanala enjekte edilir. Daha sonra gutaperka pluggerlar yardımıyla kondanse edilir. Sistem digital sıcaklık göstergeli elektrikli bir unit , silaha benzeyen bir enjektör ve özel gutaperkalardan oluşmaktadır.
Ultrafil düşük ısıda ( 70 derece) bir alet olup gutaperka içeren kanüller ısıtılıp enjektöre yerleştirilir. Sistem strilize edilebilir bir şırınga , disposable gutaperka konülleri ve ısıtıcı kutudan oluşur. Istenilen yoğunluğa göre 3 tip gutaperka vardır : regular ( düşük vizkositeli) , firmset( orta vizkositeli) ve endoset ( yüksek vizkositeli). Obtura 2 de olduğu gibi sealer uygulanmış kanala gutaperka enjekte edildikten sonra kondansasyona ihtiyaç duyulur.
Bu enjeksiyon sistemlerinden hiçbiri konvansiyonel dolum methodlarında karşılaşılan problemlere bir çözüm değildir. Kanal preparasyonu oldukça önemlidir , apikal stop çok iyi sağlanmalı ve bu yöntemler hastada uygulanmadan önce pratiği yapılmalıdır. Bu sistemlerde karşılaşılan en önemli problemler , diğer ısıtılmış gutaperka tekniklerinde olduğu gibi , çalışma boyutunun kontrolü ve soğumayı takiben büzülmedir.
Trifecta tekniği enjekte edilebilen ultrafil solid core taşınması şeklindeki succesfil gutaperka tekniği ile birleştirilmektedir. 2-3 mm lik bir bölümü ısıtılmış olan bir K file taşıyıcısı ile oldukça vizkoz olan succesfil gutaperka sealer uygulanmış kanalın 1/3 apikal bölgesine uygulanır. Kanala yerleştirildikten sonra K file� taşıyan alet uzaklaştırılır ve guta perka küçük bir pluggerla kondanse edilir. Kanalın kalan kısmı ultrafil endo set guta perka ile doldurulur ve kondanse edilir. Burada eksik veya fazla dolum riskini kontrol etme avantajı vardır. Fakat trifecta etkisi hakkında yayımlanmış bir yazı yoktur.
McSpadden� Multi-Phase gutaperka dolum sistemi ters bir vida şeklinde nikel titanyum kondenser içerir. Bu NT kondanser üstü beta ve alfa fazındaki gutaperkanın kondansasyonunu sağlar. Nt kondanserin öncelikle multi-phase 1 gutaperka (viskoz beta-phase) ile kaplanır. Daha sonra multi phase 1 üzerine multi-phase 2 tabakası (adheziv alfa faz kaplanır). Dolum NT kondaserin vida yönünün aksine çevrilmesi ve bu sırada gutaperkanın kondansasyonu ile tamamlanır. Daha vizkos olan beta fazındaki gutaperkanın kondanse olduğu , daha sıvı ve adheziv olan dış tabakanın yani alfa faz gutaperkanın kanal düzensizliklerini doldurduğu söylenmektedir. Double-tapered(0.4) Nt kondanserleri , Pac Macs gutaperkanın daha etkili kondansasyonunu sağlar.
Sistem B bir ısı kaynağı ve gutaperka vertikal kondansasyonu sırasında ısıtılmasını sağlayan bir pluggera sahiptir. Bu sıcak plugger kanal preparasyonunun şekline benzer bir forma sahip olduğundan daha önce yerleştirilmiş gutaperka konlarının arasına penetre olduğunda kondansasyon dalgaları oluşur. Kondansasyonu takiben ısının apikal 1/3 e taşınması avantaj sağlar. Sistemin etkinliği hakkında bir yazı yayımlanmamıştır.
KRON VE KÖPRÜ VEYA POST UZAKLAŞTIRILMASI
Genellikle kron ve köprüler restorasyona , dişe ve destekleyen yapılara zarar vermeden çıkarılamamaktadır. Kron-köprülerin uzaklaştırılmasında birçok alet kullanılır. ATD köprü sökücüsü konnektörler etrafına yerleştirilen çelik tel bir askıya sahiptir.
HIGA köprü sökücüsü metal bir kol ve sökülecek olan kronun yanındaki konnektörün etrafına yerleştirilen bir tel yardımıyla oluşan lever type kuvvet ile çalışır. Kron üzerine açılan küçük bir delik kolun tutulma notkasıdır ; tel kolun ve konnektörün etrafına sonra tekrar kolun etrarına yerleştirilir. Kolun dönmesiyle oluşan kuvvet retainer ı uzaklaştırır.
Braseller-Kline kron sökücüsü kerpeten şeklindedir ve dönen bir iğ üzerinde bir pine sahiptir. bU pin restorasyonda hazırlanan bir deliğe oturur. Kerpetenin diğer kolu kron margininin altına yerleştirilir. Kerpetene basınç uygulandığında kron uzaklaştırılmış olur.
Roydent kron sökücü kerpetene benzer şekli olan başka bir alettir , fakat kronda bir delik açma işlemine ihtiyaç yoktur. kErpetenin kolları protezi kron marjininden sarar ve kollar birbirine yaklaştırıldığında kron sökülür.
İlginç olan diğer bir methodta restorasyonları uzaklaştırmak için adezivlerin kullanılmasıdır. Richwill remover sıvak suda yumuşayan bir adeziv küptür. Yumuşatılmış bu küp restorasyonun okluzal yüzüne yerleştirilir. Hasta 8-10 saniye süre ile bu kübü ıssırdığında ve ağzını hızlıca açtığında kron sökülmüş olur.

ENDODONTİK CERRAHİ
Hemostatik ajanlar , magnifikasyon ve illunasyon tekniklerindeki ilerleme ile beraber artan görüş alanı sayesinde daha fazla cerrahi prosedürler gerçekleştirilebilmektedir. Iyi kontrol edilebilen bu cihazlar sayesinde kesin bir root-end preparasyon yapmak mümküdür.
Operasyon Mikroskopları
Operasyon mikroskopları 3x �6x magnifikasyon yeteneği ile endoddontik cerrahide gelişme kaydedilmesine yardımcı olmuşlardır. Ayrıca aydınlatma coaxial (görüş alanına pararlel) , gölgesiz ve cerrahi baş lambalarından 2 veya 3 kat dah şiddetlidir. Birçok mikroskop asistanın görme alanı 35mm kameraler, video kameralar ve print-out yeteneği gibi birçok ek donanıma sahiptir. Yeni mikroskoplar kırılan aletin uzaklaştırılması , kanal lokalizasyonu , kırıkların saptanması gibi diğer prasedürlerde de faydalıdır. Bu mikroskoplar oldukça faydalıdır. Kalitesine , becerisine ve aksesuarlarına göre birçok tipleri vardır. JEDMED Kaps 5-step , global /urban , Seiler M90 serisi , Zeiss OPM1 111 bunlardan dördüdür.
Retrograd Preparasyon ve Dolum
Ultrasonik root-end preparasyon yaklaşımları �ikro�üyüklükteki retrotiplerle artmış görüş alanı sayesinde gelişme göstermiştir. Bu kök kanalının uzun aksı boyunca preparasyonu kolaylaştırır ve step access bevelı elimine eder. Ayrıca bevelı azaltmak açık tübül sayısınıda azaltır ve szıntıyı azaltır. Birçok cihaz salınım yapan su sogutmalı uçlardan elde edilen piezoelektrik kuvvetleri sayesinde kavitenin aynı anda temizlenmesi ve şekillendirilmesini sağlar. Bu cihazla ilgili problem ise root-end preparasyon esnasında dentinde küçük çatlaklar yaratabilmesidir.
EIE ultrasonik unit root-end preparasyon için spesifik olarak dizayn edilen tek sistemdir. Avntajı farklı konfigürasyona sahip birçok retrotip ihtiva etmesidir.
ENAC sistemi düz uçların çeşitli şekillerde açılandırılmış elmas kaplı eğeler içerir. Neosonic ultrasonic unit ENAC gibi çok yönlü olup özel şekillendirilmiş ve açılamdırılmış uçlara sahiptir. Halojen fiberoptik bir aydınlatma cihazı olan Neolite , Neosonic kullanılan döner alete bağlanarak operasyon alanını aydınlatabilir.
Sonic retrotiplerin (Retroprep MM 1500) Sonic Air 1500 ile kullanımı uygundur. Bu uçlar 2 veya 3 mm uzunluğunda olup 35 , 45 ve 55 olarak standart boyları vardır. Sonic uçların ultrasonic uçlara göre avantajı aletlerde değişik açılarda yerleştirilerek farklı uçlara ihtiyacın azalmasıdır.
Küçültülmüş microcerrahi Retroprep aynaları kök ucu , furkasyon bölgeleri hatta kök arasındaki alanların bile değerlendirilmesine olanak sağlar.
Mikrocerrahi kondenserlar amalgam , IRM veyaküçük ultrasonic preparasyonlarda kullanılan super EBA gibi retrofilling materyallerin kondansasyonunu sağlarlar. Düz ve kıvrımlı Endo Tabancaları amalgam veya diğer retrograd materyalin taşınmasını sağlayan minyatür taşıyıcılardır.
Hemostatik Ajanlar
Birçok lokal hemostatik ajan kök ucundaki nemin ucundaki nemin ve kanamanın kontrolünde yardımcıdır. Cut_Trol güçlü bir saflaştırılmış tuz solüsyonu olup , hızlı bir koagülasyona sağlayıp kanamayı durduran ferric sulfate (%53) içerir. Nekrotize eden düşük PH�ı bu materyal kanama alanına topikal olarak uygulanır ;dikkatle kullanılmalı ve basal kemik ve flap kenarları ile temas etmemelidir. Kullanımı tabikan kalan artıklar % 3�ük hidrojen peroksit ve küretaj uzaklaştırılır. Statis %21 lik demir sülfat solüsyonu olup Cut-Trol gibidir. Astringedent ise %15.5 lik demir sülfat solüsyonu olup Cut-Trol den daha az asidiktir.
CollaCote büyüklüğü kesilip ayarlanabilen ; nontoxic absorbe edilebilen kollagen bazlı çok etkili bir hemostatik ajanlardır. Diğer bir kollagen bazlı hemostatik ajan ise Avitene�ir.
LAZER
Laser ( light amplication by stimulated emission of radiation) dişhekimliğinde yeni gelişmelerdendir. Laser bazı formları ilerde endodontik prosedürlerde geniş bir uygulama alanına sahip olabilir.
FDA ve ADA�ın laseri yumuşak dokular üstünde kullanımı (kesme ve hemostaz işlemleri için ) yasaklamış olsalar , sert dokular üstüne etkileri araştırılmaktadır. Kısa dalga boylu excimer laser dentini eriterek ve sealing işlemini yaparak tübüllerin kapanmasını sağlar. Nd:YAG�n fiberoptik sistemleri pulpanın extirposyonu ,kanalların sterilizasyonu hatta temizlenmesi ve şekillendirilmesi işlemlerinde etkilidir. Laser belki kırık dişlerin birleştirilmesi veya restoratif materyallerin diş dokusuna yapıştırılmasında kullanılabilir. Fakat laser şu an için endodontik prosedürlerde endike değildir ve uygulanmamaktadır.

Kaynak : Dental Türk